“A Lagoa de Antela acumulaba carbono e, polo tanto, axudaba contra o cambio climático. Pero coa desecación, pasou de ser un sumidoiro de CO2 a ser unha fonte de emisións de dióxido de carbono”, explica Serafín González, presidente da Sociedade Galega de Historia Natural e autor xunto a Marc Romero, dunha investigación para a Misión Biolóxica de Galicia (CSIC) sobre os cambios físico-químicos no solo da antiga Lagoa de Antela, desecada entre os anos 1958 e 1962.
O artigo ofrece outras conclusións, como a constatación da acidificación dos solos, máis intensa naqueles que permanecían máis tempo asolagados; ou como a perda de materia orgánica, tanto polo arrastre da auga como polo cultivo intensivo a partir da desecación. “O que nos están a indicar os datos é que estes solos empobreceron, son menos fértiles”, resume o biólogo.
A investigación tivo a orixe nun estudo realizado nos anos 1962 e 1963 por encarga dunha empresa de encalado que quería determinar a cantidade de cal que se precisaba para mellorar a acidez dos solos da Lagoa. Analizaron o PH e a textura dos solos. “No 2019, fixemos as medicións a respecto do PH co fin de avaliar a evolución, e estes foron os resultados da observación”, explica González.
“A acidificación é máis intensa canto máis duradeiro era o asolagamento; é dicir, nas zonas de augas permanentes é onde os solos presentan máis acidificación e unha maior perda de carbono orgánico. Ao estar retido o fluxo de auga, os solos tenden a ser de PH máis neutro, máis ricos en nutrientes. Unha vez que se abre a drenaxe, a auga empeza a fluír e arrastra nutrientes, sexa nitróxeno, calcio, potasio, magnesio... e esa é a razón da acidificación”.
“E polo mesmo motivo, a drenaxe, os solos están máis aireados, teñen máis osíxeno, e iso provoca que se acelere a descomposición da materia orgánica. Durante moito tempo na lagoa foise acumulando moita materia orgánica que non se daba descomposto porque ao estar asolagada había menos osíxeno. Ademais, ao pór en cultivo eses solos, aralos, voltealos, pois iso contribúe a perda de materia orgánica”.
Os datos apuntan tamén outras conclusións, como a que a perda de nitróxeno dos solos “por lavado de nitratos, lixiviación, cara a capas profundas” é maior que a perda de nitróxeno por perdas gaseosas. “Podemos dicir que durante todo este tempo, desde os anos sesenta até hoxe, os solos perderon carbono, nitróxeno e nutrientes, ben polo arrastre da auga ou polo uso para os cultivos. Son solos empobrecidos”.
Os investigadores calculan que na antiga Lagoa había entre 1.100 e 1.200 hectáreas de turbeiras na zona de augas permanentes, a que de cando en vez aínda se asolaga hoxe. Cando se drena unha lagoa e despois se cultiva, acontecen dous fenómenos: a turba pode compactarse co tránsito de vehículos, e por outro lado, tanto a drenaxe como o cultivo producen perda de materia orgánica e emisións de dióxido de carbono. “A espesura da capa de turba reduciuse, e máis do que estimaron no proxecto de desecación. Nesa zona, o solo afundiuse de 17 a 32 centímetros”.
Como resultado, produciuse “unha gran liberación de CO2, gas de efecto invernadoiro, á atmosfera”. “O que queda demostrado é que a Lagoa pasou de ser unha zona que acumulaba carbono, o que se di un sumidoiro de carbono, a ser unha fonte de emisión de CO2. É dicir, houbo unha perda neta considerábel. E pasou de ser unha parte da solución a unha parte do problema”.
